Reflectief samenwerken is een basale benadering voor het voeren van een gelijkwaardig, doelgericht en betekenisvol gesprek tussen hulpvrager(s) en hulpverlener(s) – en tussen hulpverleners onderling. Reflectief samenwerken is geen inhoudelijke behandelmethode gericht op een specifieke diagnose of probleem. Wel is het een procesmatige benadering van de werkrelatie, de doelen en de activiteiten in een hulpverleningstraject – als het lukt dat proces goed vorm te geven kan dat op zichzelf ook al (zeer) helpend zijn.
Waarom is reflectief samenwerken nodig?
Hoewel er in bijna alle behandelvormen, zeker als deze nauwkeurig of geprotocolleerd omschreven zijn, veel aandacht is voor specifieke therapeutische procedures, ontbreekt het veel hulpverleners toch aan de vaardigheden om in minder gestructureerde situaties goed samen te werken met de ander/anderen.
Veel hulptrajecten, begeleidingsvormen of therapieen komen namelijk niet op gang of lopen vast op een gebrek aan zorgvuldig samenwerkingsproces. Denk bv. aan onduidelijkheid over wat het doel van de begeleiding is, gebrek aan overeenstemming over doelen, over wie welke taken of van verantwoordelijkheden heeft of hoe om te gaan met verstoringen in werkrelatie of het hulptraject.
Ook worden gesprekken met hulpvragers vaak matig voorbereid en wordt het verloop ervan vooral gestuurd door het moment en dat wat zich toevallig aandient. Gesprekken waarin meerdere hulpverleners met elkaar samenwerken worden vaak ook niet duidelijk voorbesproken waardoor de verschillende rollen en invalshoeken matig uit de verf komen, soms leidend tot onduidelijke gesprekken met verschillende invalshoeken vanuit verschillende hulpverleners.
Hoe werkt reflectief samenwerken?
Reflectief samenwerken biedt houvast wanneer hulp niet op gang komt, vastloopt, of juist eindeloos dreigt te duren. Maar ook in overleggen en vergaderingen waarin wel heel veel gepraat wordt (vaak over anderen) maar weinig analyse plaatsvindt en nauwelijks beslissingen worden genomen.
Hoewel reflectief samenwerken zeker geen pasklare oplossing biedt voor allerlei situaties geeft het wel een aantal handvatten om meer richting aan de interactie te geven en daardoor te komen tot een beter verlopend samenwerkingsproces – dat op zichzelf weer de basis is voor betere uitkomsten voor burgers. Die handvatten zijn inhoudelijk niet al te ingewikkeld en leveren dan ook vaak een reactie op van ‘dat doe ik al’ maar blijken in de praktijk toch vaak moeilijk (duurzaam) uitvoerbaar te zijn.
Tot nu toe werkt reflectief samenwerken het beste door veel te oefenen in uiteenlopende situaties – hier wordt de hulpverlener vaardiger en flexibeler van en slaagt er daardoor steeds makkelijker in om goed aan te sluiten bij de ander. In loop der jaren is benadering doorontwikkeld van een aanpak waarin aanvankelijk ook specifieke (therapeutische) acties zaten naar een benadering die vooral gaat over het vormgeven van het zorgvuldig samenwerkingsproces contact – via een contactfase en een fase waarin gezamenlijke doelen en taken geformuleerd worden. De uitvoering van de meer specifieke therapeutische activiteiten verschilt sterk tussen contexten (van huisartsenpraktijk via jeugdzorg tot specialistische ggz). Deze doorontwikkeling komt enerzijds voort om reflectief samenwerken breder toegankelijk te maken dan alleen voor een bepaalde specifieke doelgroep en anderzijds omdat het vaak juist ontbreekt aan procesvaardigheden (en veel minder aan specifieke therapeutische procedures).
Klik hier om verder te lezen over reflectief samenwerken op reflectiefsamenwerken.nl.